Komunikacja niewerbalna w edukacji i wychowaniu

Obserwowałam taką lekcję ćwiczeniową studentki, podczas której atmosfera „padała” z minuty na minutę. Coraz gorzej układały się relacje klasy i młodej nauczycielki, aż przy końcu można by było powiedzieć o jawnej niechęci. Gdy lekcja się skończyła, spytałam ogólnie  „Jakie są Pani wrażenia?”, nie narzucając interpretacji, raczej zmuszając tego młodego nauczyciela, do poszukiwania przyczyny nieudanej lekcji. Pomimo osiągnięcia określonych celów edukacyjnych, ta lekcja była nieudana.

Usłyszałam w odpowiedzi, że klasa wydała się niesympatyczna, nieskłonna do współpracy.  Musiałam wstrząsnąć studentką, bo klasa zawsze jest odzwierciedleniem nauczyciela. Kto był bardziej niesympatyczny na tej lekcji? Kto bardziej zamknięty? Studentka. Twarz pedagoga to lustro, w którym odbija się jego nastrój, stosunek do uczniów.

Relacje nauczyciela i ucznia opierają się na komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Kiedy prześledziłyśmy wspólnie zachowanie nauczycielki podczas całej lekcji, znalazłyśmy wiele przyczyn wynikających z komunikacji niewerbalnej, które zaważyły na atmosferze.

Przede wszystkim kinezjetyka, czyli wykorzystanie gestykulacji do utrzymania relacji z grupą. W tym wypadku były lekceważące machania ręką, przez większość czasu związanie rąk  na piersiach. 

Po drugie,  proksenika, czyli zachowania przestrzenne. Studentka prawie nie wychodziła ze strefy bezpiecznej, okolic biurka, a jeśli podchodziła do  ławek, to robiła to nerwowo.

Po trzecie, mimika twarzy nauczyciela. Mieliśmy do czynienia z komunikatem niepokoju, wyobcowania, zamiast pozytywnych emocji i ciepła.  Uśmiechu nie było, rzadki kontakt wzrokowy z uczniami.

Po czwarte, parajęzyk.  W rzeczywistości szkolnej istotną rolę odgrywa sposób wypowiadania się nauczyciela, który powinien być serdeczny i wyrażający zainteresowanie i zaangażowanie. Na opisywanej lekcji nauczycielka  nie ustrzegła się drwiny, ironii, a wszystkie wypowiedzi uczniów odbierała jak atak na siebie personalnie.

Zachowania niewerbalne nauczyciela w dominujący sposób tworzą sytuacje wychowawcze i dydaktyczne stanowiąc o ich jakości. Zachowaniami niewerbalnymi nauczyciel może wpływać na dobre samopoczucie uczniów w klasie, rozładowywać ich wewnętrzne napięcia emocjonalne, może też kreować atmosferę nerwowości, wpływać na powstawanie poczucia zagrożenia. Nauczyciel powinien mieć świadomość siły komunikatów niewerbalnych i pracować nad ich umiejętnym wykorzystaniem w swej pracy.

  

Polecamy blog Zygmunta Korzeniewskiego, który podejmuje szereg tematów z zakresu komunikacji interpersonalnej i który może pomóc nauczycielom w pracy 

https://zygmuntmakolumne.wordpress.com/

Małgosia