„Cierpienia młodego Wertera” jako przypadek kliniczny

 

Czy można czytać „Cierpienia młodego Wertera” jak… kartę pacjenta? Czy literacki bohater może stać się punktem wyjścia do rozmowy o emocjach, zdrowiu psychicznym i granicach romantycznej wrażliwości? Poniżej dzielę się pomysłem na lekcję interpretacyjną, która łączy analizę lektury z elementami współczesnej psychologii - bez anachronizmów, za to z dużym zaangażowaniem uczniów.

 Dlaczego Werter „działa” na uczniów?

Werter to bohater skrajny emocjonalnie:

·         intensywnie przeżywa miłość, zachwyt, rozpacz,

·         nie potrafi regulować napięcia emocjonalnego,

·         idealizuje relacje i świat,

·         stopniowo izoluje się od otoczenia.

To sprawia, że dla współczesnych uczniów staje się zaskakująco bliski. Jego listy przypominają dzisiejsze zapiski emocjonalne, posty czy wiadomości pisane „w afekcie”.

Zamiast pytać wyłącznie „czy Werter jest romantykiem?”, możemy zapytać:

Co by było, gdyby Werter trafił dziś do gabinetu psychologa?

 

Pomysł na lekcję: Werter jako „pacjent literacki”

Cele lekcji

Uczeń:

·         interpretuje tekst literacki z różnych perspektyw,

·         rozpoznaje emocje i mechanizmy psychiczne bohatera,

·         rozumie różnicę między interpretacją literacką a diagnozą kliniczną,

·         potrafi krytycznie spojrzeć na mit „romantycznego cierpienia”.

 

Przebieg lekcji

Pytanie wprowadzające:

Czy Werter był tylko nieszczęśliwie zakochany, czy emocjonalnie przeciążony?

Materiał główny: Fikcyjna karta pacjenta Wertera

 Przedstawienie uczniom fragmentu fikcyjnego opisu klinicznego Wertera (opartego na jego listach), np.: chwiejność emocjonalna, natrętne myśli o Lottcie, somatyzacja emocji („ścisk w piersi”, „drżenie”), naprzemienne fazy euforii i rozpaczy, izolacja społeczna.

 

Koniecznie!

Warto podkreślić, że o zabawa interpretacyjna, nie prawdziwa diagnoza - Werter to bohater epoki Sturm und Drang, a nie pacjent XXI wieku.

 

Propozycje zadań:

znajdź w listach Wertera fragmenty potwierdzające „objawy”,

nazwij emocje dominujące w poszczególnych etapach utworu,

zastanów się, które reakcje są „romantyczne”, a które destrukcyjne,

porównaj Wertera z bohaterem współczesnej kultury (film, serial, piosenka).

 

Dyskusja: granice romantycznej wrażliwości

Pytania do rozmowy:

·         Czy cierpienie uszlachetnia?

·         Czy Werter miał alternatywę?

·         Czy społeczeństwo ponosi część odpowiedzialności?

·         Jak dziś patrzymy na samobójstwo w literaturze?

To bardzo dobry moment na delikatną psychoedukację i zaznaczenie, że pomoc jest możliwa.

 

 Podsumowanie

Werter:

nie jest „szaleńcem”,

nie jest też jedynie ofiarą miłości,

jest postacią tragiczną, bo nie potrafi znaleźć języka dla swoich emocji w świecie, który tego nie uczy.

 

Dlaczego warto?

uczniowie czytają lekturę uważniej

widzą literaturę jako narzędzie rozmowy o emocjach

uczą się empatii i krytycznego myślenia

lekcja łączy klasykę z doświadczeniem współczesnym

 

Na koniec - ważna uwaga:

Rozmawiając o Werterze, nie gloryfikujemy jego decyzji.

Pokazujemy, że: romantyczna wrażliwość bez wsparcia może stać się ciężarem.

Literatura może być bezpieczną przestrzenią do takich rozmów - jeśli poprowadzimy je mądrze.

  

KARTA PRACY UCZNIA

„Cierpienia młodego Wertera” jako przypadek literacki

Autor: Johann Wolfgang Goethe

Forma: listy (powieść epistolarna)

Uwaga: poniższe zadania mają charakter interpretacyjny i literacki, a nie medyczny.

 

CZĘŚĆ I - INFORMACJE O BOHATERZE

1. Uzupełnij podstawowe dane o Werterze:

Imię bohatera:

Wiek (orientacyjny):

Miejsce istotne dla rozwoju akcji:

Osoba, do której Werter kieruje swoje listy:

 Obiekt uczuć bohatera:

 

CZĘŚĆ II - EMOCJE I REAKCJE BOHATERA

2. Połącz sytuację z dominującą emocją Wertera: 

Sytuacja                            Emocja

Poznanie Lotty                     ☐ euforia ☐ lęk ☐ obojętność

Niemożność bycia z Lottą    ☐ spokój ☐ rozpacz ☐ satysfakcja

Pobyt w Wahlheim               ☐ harmonia ☐ agresja ☐ nuda

Kontakty towarzyskie          ☐ radość ☐ izolacja ☐ wrogość

 

CZĘŚĆ III  - ANALIZA LISTÓW

3. Znajdź w tekście utworu fragmenty, które świadczą o:

a) idealizacji miłości i świata

b) silnym napięciu emocjonalnym

c) poczuciu bezsensu życia

(Podaj cytaty lub opisz własnymi słowami.)

 

CZĘŚĆ IV - „OBJAWY” W INTERPRETACJI LITERACKIEJ

4. Zaznacz, które z poniższych cech można przypisać Werterowi (na podstawie listów):

☐ gwałtowne zmiany nastroju

☐ trudność w radzeniu sobie z odrzuceniem

☐ natrętne myśli o jednej osobie

☐ potrzeba izolacji

☐ spokojne i racjonalne podejmowanie decyzji

☐ idealizacja relacji uczuciowej

 

5. Wybierz jedną zaznaczoną cechę i uzasadnij ją fragmentem tekstu:

 

CZĘŚĆ V - DYSKUSJA I REFLEKSJA

6. Odpowiedz pełnym zdaniem:

a) Czy Werter mógł poradzić sobie z emocjami w inny sposób?

b) Czy jego reakcje są typowe dla bohatera romantycznego?

c) Jak oceniasz decyzje Wertera - z perspektywy literackiej, nie moralnej?

 

CZĘŚĆ VI  -  ZADANIE PODSUMOWUJĄCE (do wyboru)

 7. Wybierz jedno zadanie:

·         Napisz krótką „notatkę z obserwacji” Wertera jako bohatera literackiego .

·         Napisz list do Wertera, w którym próbujesz go przekonać do innego rozwiązania.

·         Porównaj Wertera z bohaterem współczesnego filmu, serialu lub piosenki.

 

NOTATKA DLA UCZNIA

Werter jest bohaterem literackim epoki romantyzmu. Analizując jego emocje, nie oceniamy go, lecz próbujemy zrozumieć mechanizmy, które kierują jego postępowaniem.

 

KARTA ODPOWIEDZI  

(interpretacja literacka)

 

CZĘŚĆ I  - INFORMACJE O BOHATERZE

1. Dane o Werterze:

Imię bohatera: Werter (Johann)

Wiek (orientacyjny): ok. 25 lat

Miejsce istotne dla rozwoju akcji: Wahlhei

Adresat listów: Wilhelm

 Obiekt uczuć bohatera: Lotta (Charlotta)

 

CZĘŚĆ II - EMOCJE I REAKCJE BOHATERA

2. Połączenie sytuacji z emocją:

Sytuacja	Poprawna odpowiedź
Poznanie Lotty	euforia
Niemożność bycia z Lottą	rozpacz
Pobyt w Wahlheim	harmonia
Kontakty towarzyskie	izolacja

(Dopuszczalne uzasadnione odpowiedzi alternatywne, np. „lęk” przy późniejszych kontaktach.

CZĘŚĆ III  - ANALIZA LISTÓW

3. Przykładowe odpowiedzi:

a) Idealizacja miłości i świata

·         opisy Lotty jako istoty niemal doskonałej,

·         zachwyty nad naturą jako „odzwierciedleniem duszy”. 

b) Silne napięcie emocjonalne

·         skrajne reakcje emocjonalne,

·         opisy „rozpalonego serca”, „ścisku w piersi”.

c) Poczucie bezsensu życia

·         rozważania o śmierci,

·         przekonanie o braku miejsca dla siebie w świecie.

 

CZĘŚĆ IV - „OBJAWY” W INTERPRETACJI LITERACKIEJ

4. Poprawnie zaznaczone cechy:

·         gwałtowne zmiany nastroju

·         trudność w radzeniu sobie z odrzuceniem

·         natrętne myśli o jednej osobie

·         potrzeba izolacji

·         idealizacja relacji uczuciowej

·         spokojne i racjonalne podejmowanie decyzji (nieprawidłowe)

5. Uzasadnienie (przykład):

Werter idealizuje Lottę, przypisując jej cechy doskonałości i uznając ją za jedyny sens swojego życia, co potwierdzają liczne fragmenty listów.

 

CZĘŚĆ V - DYSKUSJA I REFLEKSJA

6. Odpowiedzi przykładowe:

a) Czy Werter mógł poradzić sobie inaczej?

Tak, mógł poszukać dystansu, wsparcia lub zmienić sytuację życiową, ale realia epoki i jego osobowość utrudniały takie rozwiązania.

b) Czy jego reakcje są typowe dla bohatera romantycznego?

 Tak, cechuje go skrajna emocjonalność, indywidualizm i konflikt ze światem.

c) Ocena decyzji Wertera (literacka):

·         decyzja tragiczna, wynikająca z niemożności pogodzenia ideałów z rzeczywistością,

·         nie powinna być gloryfikowana.

 

CZĘŚĆ VI - ZADANIE PODSUMOWUJĄCE

7. Kryteria oceny (wspólne):

·         odwołanie do tekstu lektury,

·         logiczna argumentacja,

·         spójność wypowiedzi,

·         poprawność językowa.

 

Przykładowa odpowiedź (notatka):

Werter to bohater skrajnie wrażliwy, który nie potrafi pogodzić swoich uczuć z normami społecznymi. Idealizuje miłość i świat, co prowadzi go do rozczarowania. Jego emocje są intensywne i niestabilne. Brak umiejętności radzenia sobie z odrzuceniem powoduje izolację. Tragiczny finał jest konsekwencją tej postawy.

 

Uwaga metodyczna

 Warto podkreślić uczniom, że:

·        Werter nie jest wzorem do naśladowania,

·         literatura pozwala rozmawiać o emocjach w sposób bezpieczny,

·         interpretacja nie jest diagnozą kliniczną.

Kasia