W
związku z tą ważną akcją edukowania społeczeństwa na temat autyzmu i my zaczynamy cykl artykułów. Mamy nadzieję, że pomogą zrozumieć
wszystkie aspekty tego problemu. Na początek sytuacja prawna dzieci ze spektrum
autyzmu, wybór edukacji, jaki stoi przed
ich rodzicami.
Kasia
i Małgosia
Dziecko
z autyzmem - wybór szkoły i drogi
edukacyjnej
Zgodnie
z Ustawą o systemie oświaty dziecko ze
spektrum autyzmu ma prawo do edukacji w szkole specjalnej lub szkole masowej. Każde
dziecko z diagnozą lekarską dotyczącą zaburzeń rozwojowych (w tym z autyzmem) i
z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego lub nauczania specjalnego
wydane przez poradnię pedagogiczno-psychologiczną ma prawo do dostosowania treści, metod i organizacji nauczania stosownie do jego
potrzeb i możliwości psychofizycznych (ustawa z dn. 7 września 1991 r. o
systemie oświaty). Dzieci i młodzież posiadające takie orzeczenia mogą uczęszczać
do przedszkola, szkoły ogólnodostępnej, integracyjnej lub specjalnej.
Ostatecznego wyboru rodzaju szkoły dokonują rodzice dziecka i każda szkoła musi
brać pod uwagę ich decyzję. W orzeczeniach tych są zawarte także dodatkowe
wskazania co do uczestniczenia danego dziecka w dodatkowych zajęciach
usprawniających, terapeutycznych.
Kształcenie
dzieci i młodzieży niepełnosprawnych w Polsce jest prowadzone od 7. do 18. roku
życia – w przypadku szkoły podstawowej, 21. roku życia – w przypadku gimnazjum,
24. roku życia w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej (np. szkoły specjalnej
przysposabiającej do pracy). Wszystkie dzieci 6 letnie w Polsce (w tym dzieci z
autyzmem) mają dodatkowo obowiązek odbyć roczne przygotowanie przedszkolne
(tzw. klasa „0”)
Przed
edukacją szkolną dziecko uczestniczy we wczesnym wspomaganiu rozwoju po skierowaniu poradni psychologiczno-pedagogicznej, która
wydaje stosowną opinię. Zajęcia te są organizowane w przedszkolach, szkołach, poradniach w
czasie od 4 do 8 godzin w miesiącu (Rozporządzenie MENiS z dnia 4 kwietnia 2005
roku (Dz. U. nr. 68, poz. 587)).
Po
okresie wczesnego wspomagania rozwoju następuje faza realizacji obowiązku
szkolnego. Uczeń niepełnosprawny intelektualnie może spełniać obowiązek szkolny
:
- w szkole ogólnodostępnej (w tzw. edukacji włączającej),
- w szkole integracyjnej lub oddziale integrcyjnym,
- w szkole specjalnej lub oddziele specjalnej,
- w specjalnym ośrodku szkolno - wychowawczym.
Szkoły
integracyjne zapewniają integrację ze zdrowymi rówieśnikami. Klasy są tu mniej
liczne – od 15 do 20 uczniów, z czego od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych.
Jeżeli w klasie takiej jest uczeń z
niepełnosprawnością sprzężoną, liczba uczniów niepełnosprawnych może być
obniżona. W takim oddziale musi pracować dwóch nauczycieli – jeden z nich musi
być pedagogiem specjalnym i pracuje z uczniami niepełnosprawnymi. W szkołach
podstawowych i gimnazjach w klasach integracyjnych może być zatrudniona także
osoba, która jest pomocą nauczyciela (nie musi mieć wykształcenia
pedagogicznego). W szkołach integracyjnych oprócz zajęć edukacyjnych dzieci
niepełnosprawne, w tym z autyzmem, powinny mieć organizowane dodatkowe zajęcia
usprawniające, terapeutyczne, logopedyczne.
Szkoły
specjalne są tworzone dla uczniów niepełnosprawnych, z dysfunkcjami
rozwojowymi. W Polsce istnieje możliwość organizowania oddziałów dla uczniów z
autyzmem. Klasa taka ma liczyć od 2 do 4 uczniów. Zajęcia w niej powinien
prowadzić odpowiednio przygotowany specjalista wspierany przez pomoc
nauczyciela. Oddziały dla dzieci z autyzmem mogą być tworzone w szkołach
ogólnodostępnych i szkołach specjalnych.
Szkoły
ogólnodostępne są najmniej przygotowane do pracy z uczniami niepełnosprawnymi,
w tym z autyzmem, najczęściej proponują nauczanie indywidualne. Obejmuje
się nim dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie
utrudnia uczęszczanie do szkoły. Przepisy nie precyzują jasno czy można
prowadzić nauczanie indywidualne na terenie szkoły, w związku z tym dzieci są
bardzo często uczone w domu. Wymiar zajęć jest tu ograniczony, np. w klasie I –
III od 6 do 8 godz. tygodniowo.
Szkoła,
która stworzy możliwość nauki uczniom z autyzmem, musi pozyskania
oligofrenopedagogów , logopedów a także stworzyć odrębne plany nauczania określające ilość
obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć rewalidacyjnych i innych zajęć
dodatkowych na każdym etapie nauki. Rozporządzenie Ministra Edukacji narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku
akcentuje:
(…)
specyfikacja kształcenia dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu
umiarkowanym i znacznym polega na wychowaniu i nauczaniu całościowym,
zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata – w
całym procesie edukacji.
Zespół
pedagogów z wychowawcą klasy na czele, planując pracę dydaktyczną winien brać
pod uwagę indywidualne tempo nabywania wszelkich umiejętności każdego ucznia.
Indywidualne programy nauczania muszą uwzględniać potrzeby edukacyjne,
możliwości psychofizyczne, deficyty, zainteresowania i zdolności dziecka i muszą być weryfikowane na podstawie diagnozy dwa
razy w roku. Rodzice powinni być
wciągani do współpracy a
nawet zachęcani do współtworzenia planu rewalidacji. Celem edukacji jest
rozwijanie autonomii ucznia, socjalizacja, osiągnięcie niezależności
życiowej, budowanie zaradności.
W
szkole ogólnodostępnej muszą być zagwarantowane warunki bezpieczeństwa i akceptacji, komfortu
psychicznego. Najlepiej to osiągnąć budując porządek w otoczeniu, podział
przestrzeni ze względu funkcje, stały
rozkład zajęć. Uczniowie z autyzmem najlepiej funkcjonują według ustalonych wcześniej planów dnia (werbalnych
bądź piktogramowych). Ponieważ w
podstawie programowej istnieje zapis o
tworzeniu sytuacji edukacyjnych do rozwijania umiejętności komunikacyjnych, ważne jest, by uczniowie z
autyzmem byli objęci dostosowanym
treningiem komunikacji, realizowanym poza szkołą, w sytuacjach
autentycznych. Jedną z możliwości jest stworzenie uczniom z autyzmem szansy na
udział w zajęciach
rozwijających uzdolnienia plastyczne, muzyczne czy też teatralnych, służących
nabywaniu kompetencji emocjonalnych. Wspieranie rozwoju psychoruchowego może
odbywać się w ramach zajęć prowadzonych prze nauczycieli wych. fizycznego,
organizowanie wycieczek, zabaw na placach, ściance wspinaczkowej czy też poza
szkołą w zajęciach hipoterapii.
Uczniowie
posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego (wśród nich są
dzieci z autyzmem) mają
zagwarantowany darmowy dowóz wraz z opieką do najbliższej szkoły podstawowej,
gimnazjum lub specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego (nie dotyczy to uczniów
szkół ponadgimnazjalnych). Jeżeli dowóz zapewniają rodzice ucznia otrzymują oni
zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej dla dziecka oraz
opiekuna. Koszty przewozu pokrywa gmina.
Ponieważ
system oświaty w Polsce jest finansowany z budżetu państwa, jednostki samorządu
terytorialnego otrzymują co roku subwencję oświatową. W przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz z autyzmem – 9,50. Co oznacza,
że na kształcenie uczniów z autyzmem przeznaczana jest dotacja ponad
trzykrotnie większa niż na kształcenie uczniów z innymi zaburzeniami
psychicznymi i aż 9,5 razy większa niż dla uczniów zdrowych.
Rodzice
mogą zapisać dziecko ze spektrum autyzmu do ogólnodostępnej szkoły. Zawsze
jednak muszą wziąć pod uwagę, w porozumieniu z poradnią, specjalistami oligofrenopedagogiki
wszystkie aspekty takiej decyzji, a przede wszystkim stan dziecka. Autyzm jest
zróżnicowanym spektrum zaburzeń, zdarza się, że uczniowie, którzy mają łagodne
objawy wymagają niewielkiego wsparcia w
interakcjach z kolegami oraz w nauce i dobrze radzą sobie w szkołach ogólnodostępnych. Zdarza się również ,
badania wskazują - w mniejszych miejscowościach – że szkoła masowa organizuje
edukację i wsparcie nawet dla ucznia z
głębszymi zaburzeniami, a dziecko aklimatyzuje się w nowym środowisku. Ważne jest, by dziecko
miało zagwarantowane zajęcia terapeutyczne, zgodnie z IPET-em – indywidualnym
programem edukacyjno – terapeutycznym.
Bibliografia:
Deja
A., System edukacji w Polsce dla osób z
autyzmem, http://www.autyzm.wroclaw.pl/media/system-edukacji.pdf (dostęp:
21.01.2016).
Słomian
A., Jankowicz M., Zygmunt A., Twórcze
sposoby realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego dla uczniów z
niepełnosprawnością intelektualną w kontekście specyfiki funkcjonowania uczniów
z autyzmem. W: Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi. Red: J. Kossewska, Kraków 2009, s. 35-44.
Małgorzata Masłowska - Taffel
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz